Vloeibaar Rubber
Ik wist niet precies waar ik moest beginnen. Ik heb daarom een flesje latexrubber gekocht bij een hobbywinkel hier in de buurt. Voor een halve liter was ik iets van 10 euro kwijt. Hiermee heb ik een aantal testmallen gemaakt van wat dingetjes die ik nog had liggen.
Op zich is dit prima materiaal, dat de details van het orgineel erg goed overneemt. Het is een kwestie van meerdere lagen kwasten over het orgineel en elke laag 24 uur laten drogen. Met 3 lagen heb je over het algemeen een mal die dik zat is. Je kan in de laatste laag eventueel nog verbandgaas opnemen, zodat de mal nog iets steviger wordt. Nadeel van dit materiaal is dat het niet vormvast is, zodra de mal wat groter en/of dieper wordt. Dit wil zeggen dat de mal uit zet en zijn vorm niet houdt op het moment je er gips in giet.
Voorbeeld: Container
Volgende project was het maken van een mal van een container. Slimste leek mij om een doosje precies op maat te maken en daar vervolgens het vloeibaar rubber in te gieten. Het doosje heb ik gemaakt van karton en het harde materiaal van een fotolijst.
Dit plan werkte echter niet. Het vloeibare rubber heeft lucht nodig om te drogen en een vol bakje droogt zo langzaam dat na een week slechts de bovenste 5 mm een beetje waren opgedroogd. Uiteindelijk heb ik de container op de "normale" manier overgekwast. Op de onderstaande foto is de 3e en laatste laag net aangebracht.
Deze mal is uiteindelijk behoorlijk gedetailleerd geworden. De verticale delen zijn echter een stukje dunner, omdat na het aanbrengen nog een klein beetje naar beneden glijdt. Ook heb ik er geen verbandgaas in verwerkt. Ik denk dat de mal dan ook niet zo erg lang zal meegaan. Ik schat zelf iets van maximaal 15 a 20 keer. Je kan de mal ook alleen gebruiken als je de zijkanten goed hebt "gestut". Anders verliest de mal zijn vorm.
Siliconenrubber
Door de ervaring met de container ben ik op zoek gegaan naar alternatieven. Tijdens de workshop Gipsgieten die ik heb gevolgd bij Rail 2003 heb ik wat ervaring opgedaan met diverse soorten mallen. De mallen van siliconenrubber van Anita Decor vond ik erg prettig werken. Silconenrubber is erg zacht materiaal, maar sterker dan vloeibaar rubber. Het is vergelijkbaar met een gum, maar dan nog zachter. Het is erg elastisch, dus makkelijk van het orgineel en een afgietsel af te halen.
Via een tip van Dick Bisschops van Schiespoor kwam ik terecht bij Poly Service in Nieuwerkerk aan de IJssel. Dit is een leverancier van kunstharsproducten en versterkingsmaterialen. Poly Service levert onder andere deze tweecomponenten siliconenrubber. Op de foto staat een 5 kg bus (ongeveer 4 liter) . Mijn 1 liter bus was namelijk binnen 2 weken leeg. Hier kreeg ik echter wel zo'n 10 prachtige mallen voor terug :-)
Voor een blik van 1 kg betaalde je in 2004 ongeveer €29, plus een harder van 50 g voor €2. Ik haalde hier 10 mallen uit van verschillende afmetingen. Het is veilig om te zeggen dat een mal je gemiddeld iets van €3,50 kost. Hier komt uiteraard nog wel de prijs voor je orgineel bij. Je maakt uiteraard alleen mallen voor dingen die je vaak denkt te gebruiken, dus je blijft ver onder de prijs van de gemiddelde op de markt verkrijgbare mal. Deze prijzen liggen zo tussen de €10 en €25. En zoals gezegd is het aanbod van N-schaal mallen erg klein. En misschien nog wel belangrijker dan de lagere prijs: het is leuk om te doen.
Ik kan wel aanbevelen om gelijk goede mengbekers te kopen. Dit spaart een hoop gedoe. Poly Service heeft een uitgebreid aanbod aan dit soort accessoires. Ik heb een maatbeker gekocht, waarin je een blanco mengbeker plaatst. Je kan dan tijdens het gieten aan de binnenkant precies de hoeveelheid ml. aflezen. Vervolgens haal je de mengbeker uit de maatbeker en kan je op je gemak roeren. Het grote voordeel is dat je niet gelijk je mengbeker hoeft schoon te maken om weer verder te kunnen met een volgende mal. Ik heb nu 5 blanco mengbekers en voor mij werkt dit perfect. Het is overigens zowiezo onhandig om direct je mengbekers schoon te maken. Laat ze gewoon een dag staan en vaak kan je de uitgehard resten zonder problemen uit je maatbeker trekken. Het laat gelijk los. Als het echter nog niet uitgehard is blijf je vegen met papier. Het is niet schoon te maken met water. Het is immers vloeibaar rubber. Ook een kleinere maatbeter is ideaal om de kleine hoeveelheden harder af te meten. De mengverhouding is namelijk 5 harder op 100 rubber.
Links op de foto staat de mal van vloeibaar rubber, nu 3 lagen dik. Om deze te gebruiken moet je deze ondersteboven goed vastzetten om de vorm te behouden. Verre van ideaal dus. In het midden een zojuist gegoten mal van siliconenrubber, in een op maat gemaakt kartonnen doosje. Rechts staat een uitgeharde siliconenmal. De wanden van de lange zijde zijn iets te dun om vormvast te zijn. Maak lange zijden minstens 5 mm dik.
Materialen voor afgietsels
Ik gebruik 2 materialen voor het maken van afgietsels, namelijk modelgips en polyurethaan giethars. Ik heb gips van Krone en Beamix. Het Krone gips gebruik ik voor gietwerk met hele fijne details. De Beamix gebruik ik voor het iets grovere werk.
Vooral in schaal N zijn de details van het gietwerk het moeilijkst te reproduceren. De giethars van Poly Service is aan te raden voor het meest gedetailleerde resultaat. Deze tweecomponenten giethars wordt 1:1 gemengd en heeft een verwerkingstijd van ongeveer 3 minuten. Na zo'n 15 a 30 minuten is het uitgehard en kan het afgietsel uit de mal worden gehaald.
Onderstaande foto laat de verschillen zien. Het afgietsel van gips is iets minder strak. De giethars geeft een zeer strak afgietsel van een gebroken witte kleur. In dit geval kunnen de gipsen afgietsels doorgaan voor oudere containers en die van giethars voor nieuwe. De giethars is keihard en lastiger te bewerken. Gips is redelijk makkelijk te bewerken. Het is dus maar net welk materiaal het best past bij de toepassing op de modelbaan.
Voorbeeld: Dakplaat
Voor het maken van de mal van deze dakplaat heb ik een kartonnen bakje op maat gemaakt. Het bakje is langs de binnenranden gelijmd en aan de buitenkant afgeplakt met papiertape. De dakplaat heb ik losgeknipt, keurig afgevijld en met dun dubbelzijdig tape op de bodem geplakt. Het tape heb ik langs de randen gezet, zodat het siliconenrubber zo min mogelijk onder het orgineel kan vloeien. Vervolgens met een kwast het mengsel dun aanbrengen op het orgineel en wachten tot alle luchtbellen weg zijn. Dit duurt een paar minuten. Dan het mengsel gelijkmatig uitgieten. Het mengsel vlakt zichzelf verder uit.
Voorbeeld: Bruggehoofd
Voor dit bruggehoofd heb ik wederom een bakje van hard karton gemaakt. Dit keer heb ik het vastgezet met hechtpleister, zonder lijm te gebruiken. Hechtpleister is elastisch en plakt beter dan papiertape. Hiermee kan je het karton zodanig tegen elkaar klemmen dat er geen spleten meer zijn waar het siliconenrubber door kan komen. Een doos met hechtpleister en zonder lijm is ook eenvoudiger te hergebruiken.
De onderkant van het orgineel heb ik met dun stukje karton en dubbelzijdig tape dichtgemaakt. In dit geval was het een doos van Knorr Beef Shanghai. Maar een doos van Conimex werkt natuurlijk ook ;-) Aan de onderkant van het orgineel zit ook dubbelzijdig tape. Ik heb de doos zo gemaakt dat de lange zijden minstens 0,5 cm zijn. Op deze manier houdt de mal altijd zijn vorm bij het vullen van de mal. Ik heb de mal op dezelfde wijze gevuld als hierboven beschreven: kwasten, wachten en gieten. Hieronder de foto van een massief afgietsel van giethars.
Voorbeeld: 3 x 20ft containers
Voor deze mal geldt hetzelfde als hierboven reeds is beschreven. Merk op dat de lange zijden dikker zijn dan de korte zijden. Dit is gedaan om de mal zo vormvast mogelijk te maken, zonder (te) veel siliconenrubber te gebruiken voor de mal. Hierdoor is overigens moeilijk om alle zijden met een kwast te bewerken. Er is te weinig ruimte. Dit heeft echter geen problemen opgeleverd. Gewoon rustig kleine beetjes gieten.
Voorbeelden van bakken
Je hoeft natuurlijk niet elke bak op maat te maken. Met een beetje zoeken vind je in huis ongetwijfeld bakken die je kan hergebruiken om mallen in te maken. Met een beetje passen en meten kan je de meeste bakken wel goed volkrijgen. Als ik ruimte over heb prop ik er bijvoorbeeld hier en daar nog een deur of raamkozijn bij.
De foto hieronder: Linksboven is een plastic verpakking van een Engelse muurplaat. Linksonder is een zelfgemaakt bak. Rechtsboven een bak waar shoarmavlees in heeft gezeten van de Albert Hein. Zie ook de foto's rechts. Deze bak geeft een mooi afgewerkte rand. Dit is altijd mooi meegenomen. De bak rechtsonder is een plastic hoes van een doos kerstkaarten.
|
